زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
 

حقوق محمد (قرآن)





پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله حقوقی دارند که بر حقوق مسلمانان مقدم است. در این مقاله آیات مرتبط با حقوق حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند.


۱ - تقدم بر حقوق مسلمانان



تقدّم و برترى حقوق پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر حقوق مسلمانان:
النَّبِيُّ أَوْلى‌ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ‌ ... مقصود از اولويّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر مؤمنان، ترجيح جانب‌پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در تمامى امور، بر جانب مؤمنان است. اگر مسئله حفظ جان باشد و امر دائر باشد بين حفظ جان پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و حفظ جان مؤمنان، حفظ جان پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مقدم است و اگر امر دائر شد بين احترام و تکریم مؤمن و احترام پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، تكريم پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مقدّم است. اگر نفس مؤمن چيزى را خواهش كرد و پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دستور ديگرى داشت، امر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و خواسته آن حضرت بر خواسته نفس مؤمن مقدّم است. خلاصه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در تمامى امور دنيا و آخرت بر مؤمنان مقدّم است.

۲ - حقوق خاص پیامبر



مقام نبوّت پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، سبب پيدايش حقوق خاصّ براى وى:
النَّبِيُّ أَوْلى‌ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ‌ ... اولويّت آن حضرت بر نبوّت تعليق شده و حاكى ازدخالت مقام نبوّت آن حضرت در ايجاد اين حق است.

۳ - وجوب رعایت حق پیامبر



پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، داراى حقوقى بر مردم و آنان، وظيفه‌دار رعايت آنها درباره آن حضرت:
فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ‌ ... فَاعْفُ عَنْهُمْ‌ ... «فاعف عنهم» اشاره به امورى است كه بين پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و مؤمنان وجود دارد. روشن است كه دستور به عفو در جايى معنا دارد كه حقّى از شخصى برعهده ديگران باشد.

۴ - گذشتن پیامبر از حقوقش



پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به گذشت از حقوق شخصى خويش براى مردم:
فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ‌ ... فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ‌ ... «فاعف عنهم» عفو و گذشت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از مردم، نسبت به حقوق شخصى خود است.

۵ - موارد حقوق پیامبر




۵.۱ - احترام‌


رعایت ادب و احترام در مجلس پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، از حقوق آن حضرت
[۹] برای توضیح بیشتر رجوع شود به مقاله احترام محمد (قرآن).
:
۱. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا وَ اسْمَعُوا ....
۲. مِنَ الَّذِينَ هادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ يَقُولُونَ سَمِعْنا وَ عَصَيْنا وَ اسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَ راعِنا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ طَعْناً فِي الدِّينِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اسْمَعْ وَ انْظُرْنا لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ أَقْوَمَ‌ ....
۳. إِنَّا أَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِيراً لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُعَزِّرُوهُ وَ تُوَقِّرُوهُ وَ تُسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا. «توقّروه» يعنى او را بزرگ شمرده، با عظمت ياد كنيد.
۴. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ‌ صَوْتِ النَّبِيِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ‌ إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوى‌ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِيمٌ.

••• رعايت نكردن ادب و احترام، هنگام معاشرت با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، نشانه بى‌خردى:
إِنَّ الَّذِينَ يُنادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ.

••• رعايت ادب و احترام، هنگام نام بردن و صدا زدن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، از حقوق آن حضرت:
۱. لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضاً ....
۲. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ‌ إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوى‌ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِيمٌ‌ إِنَّ الَّذِينَ يُنادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ‌ وَ لَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ.

۵.۲ - اذن‌


پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، داراى حق اجازه به افراد، براى ترك صحنه‌هاى مهم اجتماعى:
۱. عَفَا اللَّهُ عَنْكَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ تَعْلَمَ الْكاذِبِينَ‌ لا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ‌ ... إِنَّما يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ارْتابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ.
۲. فَإِنْ رَجَعَكَ اللَّهُ إِلى‌ طائِفَةٍ مِنْهُمْ فَاسْتَأْذَنُوكَ لِلْخُرُوجِ فَقُلْ لَنْ تَخْرُجُوا مَعِيَ أَبَداً وَ لَنْ تُقاتِلُوا مَعِيَ عَدُوًّا إِنَّكُمْ رَضِيتُمْ بِالْقُعُودِ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَاقْعُدُوا مَعَ الْخالِفِينَ.
۳. وَ إِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللَّهِ وَ جاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اسْتَأْذَنَكَ أُولُوا الطَّوْلِ مِنْهُمْ وَ قالُوا ذَرْنا نَكُنْ مَعَ الْقاعِدِينَ.
۴. وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.
۵. إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَ هُمْ أَغْنِياءُ رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ‌ ....
۶. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى‌ أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولئِكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ‌ ....
۷. وَ إِذْ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ يا أَهْلَ يَثْرِبَ لا مُقامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَ يَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنا عَوْرَةٌ وَ ما هِيَ بِعَوْرَةٍ إِنْ يُرِيدُونَ إِلَّا فِراراً.

۵.۳ - انفال‌


بخشى از انفال، حق پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ‌ ....

۵.۴ - تصميم‌گيرى در بيت‌المال‌


••• حق تصميم‌گيرى در چگونگى تقسيم و صرف بیت‌المال، از آنِ رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقاتِ‌ ... وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا ما آتاهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ‌ ....

••• تأييد صريح خدا نسبت به عملكرد پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در مورد نحوه تقسيم صدقات ميان مسلمانان:
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقاتِ‌ ... وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا ما آتاهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَيُؤْتِينَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ رَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّهِ راغِبُونَ.

۵.۵ - حكميّت‌


پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، داراى حق داوری و حکمیّت، ميان یهود و يا ردّ آن، در صورت مراجعه آنان به حضرت، براى حلّ اختلاف:
يا أَيُّهَا الرَّسُولُ لا يَحْزُنْكَ‌ ... وَ مِنَ الَّذِينَ هادُوا ...فَإِنْ جاؤُكَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ‌ ...... وَ عِنْدَهُمُ التَّوْراةُ ....

۵.۶ - حكومت

[۳۶] برای توضیح بیشتر رجوع شود به مقاله حکومت محمد (قرآن).


۵.۷ - خمس‌


بخشى از خمس (درآمدها)، از آنِ پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ‌ ....

۵.۸ - دوستى با اهل‌بيت


مودّت اهل‌بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، حق آن حضرت برعهده مسلمانان، در برابر رسالتش:
... قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‌ ....

۵.۹ - فى‌ء


بخشى از فی‌ء، حق پيامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و در اختيار آن حضرت:
وَ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‌ رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَ لا رِكابٍ وَ لكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلى‌ مَنْ يَشاءُ ... ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‌ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‌ فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ‌ ....

۵.۱۰ - قضاوت

[۴۱] برای توضیح بیشتر رجوع شود به مقاله قضاوت محمد (قرآن).


۵.۱۱ - ولايت

[۴۲] برای توضیح بیشتر رجوع شود به مقاله حکومت محمد (قرآن).


۶ - پانویس


 
۱. احزاب/سوره۳۳، آیه۶.    
۲. زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف، ج ۳، ص ۵۲۳.    
۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۶، ص ۲۷۶.    
۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۶.    
۵. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۵۹.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۸۶۹.    
۷. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۵۹.    
۸. آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج ۴، ص ۱۶۶.    
۹. برای توضیح بیشتر رجوع شود به مقاله احترام محمد (قرآن).
۱۰. بقره/سوره۲، آیه۱۰۴.    
۱۱. نساء/سوره۴، آیه۴۶.    
۱۲. فتح/سوره۴۸، آیه۸.    
۱۳. فتح/سوره۴۸، آیه۹.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۱۷۱.    
۱۵. شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر، ج ۵، ص ۵۶.    
۱۶. حجرات/سوره۴۹، آیه۲.    
۱۷. حجرات/سوره۴۹، آیه۳.    
۱۸. حجرات/سوره۴۹، آیه۴.    
۱۹. نور/سوره۲۴، آیه۶۳.    
۲۰. حجرات/سوره۴۹، آیات۲-۵.    
۲۱. توبه/سوره۹، آیات۴۳-۴۵.    
۲۲. توبه/سوره۹، آیه۸۳.    
۲۳. توبه/سوره۹، آیه۸۶.    
۲۴. توبه/سوره۹، آیه۹۰.    
۲۵. توبه/سوره۹، آیه۹۳.    
۲۶. نور/سوره۲۴، آیه۶۲.    
۲۷. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۳.    
۲۸. انفال/سوره۸، آیه۱.    
۲۹. توبه/سوره۹، آیه۵۸.    
۳۰. توبه/سوره۹، آیه۵۹.    
۳۱. توبه/سوره۹، آیه۵۸.    
۳۲. توبه/سوره۹، آیه۵۹.    
۳۳. مائده/سوره۵، آیه۴۱.    
۳۴. مائده/سوره۵، آیه۴۲.    
۳۵. مائده/سوره۵، آیه۴۳.    
۳۶. برای توضیح بیشتر رجوع شود به مقاله حکومت محمد (قرآن).
۳۷. انفال/سوره۸، آیه۴۱.    
۳۸. شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.    
۳۹. حشر/سوره۵۹، آیه۶.    
۴۰. حشر/سوره۵۹، آیه۷.    
۴۱. برای توضیح بیشتر رجوع شود به مقاله قضاوت محمد (قرآن).
۴۲. برای توضیح بیشتر رجوع شود به مقاله حکومت محمد (قرآن).


۷ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۶، ص۲۵۲، برگرفته از مقاله «حقوق محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.